SKOLYOZ NEDİR? (Omurga Eğriliği)

“Skolyoz” adı verilen omurga eğriliği, çoğunlukla büyüme çağında tanısı konulan bir rahatsızlıktır. Omurganın yana doğru 10 derecenin üzerinde bir eğilme göstermesidir. Normal ve sağlıklı omurgada, omurlar arkadan bakıldığında yukardan aşağıya yani boyun, sırt ve bel bölgelerinde düz bir hat şeklinde uzanır. Skolyozda ise omurlar sağa veya sola doğru yer değiştirir ve aynı zamanda kendi eksenleri etrafında döner. Bu nedenle üç boyutlu bir deformite (şekil bozukluğu) olarak tanımlanır. Farklı nedenlere bağlı olarak omurların sağa, sola eğrilmesi veya kendi etrafında dönmesiyle gelişen skolyoz, küçük yaşlarda başlayıp tedavi edilmediği takdirde kişinin yaşamını ciddi ölçüde etkileyebilmektedir.

Skolyozun Görülme Sıklığı Nedir?

Skolyozun görülme sıklığı %0.2 – 6 arasında değişmektedir. Kız çocuklarında daha sık görülmekte ve ilerleme daha fazladır. Okul çocuklarında %1.5 oranında görülmekte olup Türkiye’de en az 150.000 çocukta skolyoz olduğu tahmin edilmektedir.

Okul öncesi dönemde erkeklerde sıkça görülen bu rahatsızlık, ergenlik dönemindeki kızlarda büyüme hızına da bağlı olarak 3-5 kat daha fazla görülür. Erken dönemde hastada kuvvetli bir şikayete neden olmayan skolyoz, çoğunlukla okul taramaları sonucu ya da herhangi bir nedenle çekilen röntgen grafilerinde tesadüfen tespit edilir. Diğer yandan çocuğun gövde görünümündeki bozukluk, ailelerin doktora başvurmasındaki en önemli nedenlerdendir. Omuzlarda, kürek kemiklerinde, meme seviyesinde ve bel kıvrımlarında görülen simetri bozuklukları ilk göze çarpan bulgulardır. Bu duruma bel ve sırt ağrıları da eşlik edebilmektedir. Eğriliğin derecesi arttıkça solunum sıkıntısı da ortaya çıkabilmektedir.

Skolyozun Belirtileri Nedir?

• Kişinin belinde veya sırtında asimetri varsa
• Bir omuzu diğerinden daha yüksekse
• Arkadan bakıldığında bir kürek kemiği diğerinden daha çıkık veya belirginse
• Bir bacak diğerinden daha uzunmuş gibi görünüyorsa
• Gövde veya göğüs kafesi bir tarafa kaymış görünüyorsa
• Kişi öne doğru eğildiğinde gövdenin bir tarafındaki kaburgalar diğer tarafa göre daha yüksek kalıyorsa
• Elbiseleri, bireyin üzerinde sürekli asimetrik bir şekilde duruyorsa omurga şekil bozukluğu olabileceğinden şüphelenilmelidir.

Skolyozun Nedenleri Nelerdir?

• Doğumsal omurga kemik yapısı bozuklukları kaynaklı konjenital skolyoz
• Erken çocukluk çağında başlayan infantil ve juvenil skolyoz
• Nöromüsküler nedenlere bağlı, müsküler distrofi vb. kas hastalıkları kaynaklı skolyoz
• Marfan Sendromu, Ehler Danlos Sendromu gibi bağ dokusu hastalıklarına bağlı skolyoz
• Polio, inflamatuar hastalıklar ve travmalara bağlı skolyoz
• Bacak eşitsizliği ve kalça, diz eklemi sorunlarına bağlı oluşan skolyoz

Skolyoz Dereceleri Nelerdir?

1. Kronolojik Sınıflandırma

• Bebeklik dönemi: 0-2 yaş arası
• Juvenil dönemi: 3-9 yaş arası
• Adolesan dönemi: 10-17 yaş arası
• Yetişkinlik dönemi: 18 yaş ve üstü

2. Yerleşimine Göre Sınıflandırma

• Skolyozun anatomik yapısı incelendiğinde boyun omurları, boyun ve üst sırt, bölgesel sırt omurları, alt sırt ve bel omurları, bölgesel bel omurları şeklinde sınıflandırılabilir.

3. Açısal Sınıflandırma

• 10 derecenin altındaki açılar: “Spinal asimetri” olarak tanımlanmakta ve kişinin sağlığı üzerinde herhangi bir etki oluşturmadığından dolayı tedaviye ihtiyaç duyulmamaktadır. Düşük dereceli bu eğriliklerin doktor kontrolünde olması ve herhangi bir ilerleme olup olmadığının saptanması önemlidir.
• 20 ile 40 derece arasındaki açılar: Özellikle ergenlik çağında görülen orta seviyeli skolyozdur. Bu seviyedeki skolyozlar için genellikle egzersiz, fizik tedavi ve korse tedavileri uygulanmaktadır.
• 40 derecedeki açılar: 40 derecenin üzerindeki skolyozlar büyümesini ciddi oranda tamamlamış ve görüntü olarak da büyük belirtiler göstermeye başlamıştır. Bu seviyedeki skolyozların tedavisi için cerrahi müdahale gerekmektedir.

Skolyoz Tanısı Nasıl Konur?

Skolyoz tanısı çocuğun muayenesi ile saptanabilir. Çıplak omurgaya karşıdan bakıldığında orta hattaki asimetri fark edilebilir. Çocuk öne eğildiğinde bir tarafa eğilme ve eğriliğin olduğu diğer tarafta kaburga kabarıklığı göze çarpar. Bu görünüme rip hump (kaburga paketi) denilir. Bu görüntüyü bazı “dengeli skolyoz” olgularında fark etmek zor olabilir.

Skolyoz tanısında ilk olarak röntgen filmi çekilir. Amaç, omurgadaki eğriliği doğrulama, büyüklüğünü ve yerini saptamak ve eşlik eden kemik yapıya ait kalıtsal bir bozukluk olup olmadığını tespit etmektir. Altı aylık aralarla röntgen filmi çekilip skolyozun takibi yapılmalıdır. Öte yandan nörolojik bozukluğu olan veya cerrahi uygulanacak hastalara kemik sintigrafisi, bilgisayarlı tomografi (CT) veya manyetik rezonans (MR) gibi diğer görüntüleme tetkikleri uygulanabilir.

Skolyoz Tedavisi

Skolyoz çok nadiren kendiliğinden gerileyebilir. Büyüme çağının başında ortaya çıkan skolyozda nasıl bir ilerleme olacağının tahmin edilmesi mümkün değildir. Son yıllarda yapılan bazı araştırmalar, bazı gen özelliklerini taşıyan çocuklarda ilerleme olabileceğini göstermektedir. Skolyozda tedaviyi belirleyen önemli takip kriterleri kullanılmaktadır. Fakat bazı durumlarda ilerleme sıktır ve tedavilerde başarı oranı daha azdır. Bunlar:

• Tanının ilk defa konduğu sırada yüksek derecede eğriliğin olması
• Hem sırt hem belde bulunan çiftli eğrilik
• Nöromüsküler skolyoz
• Ciddi kontraktür ve kas kısalığı

Nasıl bir tedavi uygulanacağına omurga eğriliğinin ilerleme riski dikkate alınarak karar verilir. Skolyoz tedavisinde kabul gören tedavi yöntemleri şunlardır:

• İzlem ve sürekli takip
• Korse uygulamaları
• Skolyoz egzersiz ve özel rehabilitasyon uygulamaları
• Cerrahi